bookmark_borderOdrzucenie spadku – termin, procedura i skutki.

W dzisiejszym wpisie przeprowadzę Cię krok po kroku przez procedurę odrzucenia spadku. Na przykładach z bogatego doświadczenia zawodowego pokażę Ci kiedy i jak skutecznie możesz odrzucić spadek. Po co? Cóż… spadek, to nie tylko aktywa, lecz także długi zmarłego. Nie chcesz ich dziedziczyć, prawda?

Ile czasu ma spadkobierca na odrzucenie spadku?

Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania.

art. 1015 § 1 kodeksu cywilnego

Mąż Pani Joanny zmarł 13 października 2022 r. Pani Joanna, jako żona zmarłego, już w chwili jego śmierci dowiaduje się o tytule swojego powołania. Dziedziczy bowiem po zmarłym mężu w pierwszej grupie. Dla Pani Joanny wiedza o śmierci męża oznacza, niejako automatycznie, iż wie o tytule swojego powołania do dziedziczenia.

W takim wypadku dla Pani Joanny termin na odrzucenie spadku to 6 miesięcy liczone od dnia śmierci jej męża.

Chyba, że Pani Joanna będzie mogła udowodnić w ewentualnym postępowaniu, iż o śmierci męża dowiedziała się później. To jest już jednak temat na inną opowieść.

Więcej o tym, w jakiej kolejności możesz być powołany do spadku z mocy ustawy dowiesz się czytając: „Dziedziczenie ustawowe. Czyli kto po mnie dziedziczy, gdy nie mam dzieci ani wnuków?”.

Jak liczyć termin na odrzucenie spadku?

Spawa zaczyna się komplikować, gdy do dziedziczenia na podstawie ustawy mogą być powołani dalsi krewni spadkodawcy. Jeżeli zaliczasz się właśnie do tej grupy, zwróć szczególną uwagę na sposób liczenia terminu, w którym możesz spadek odrzucić. Zobrazuję Ci na przykładzie, o co chodzi.

Pani Monika dowiedziała się o śmierci swojego wujka, gdy tylko wujek zmarł. Wujek zmarł jako wdowiec, pozostawiając po sobie sobie troje dzieci, pięcioro wnuków i dwóch prawnuków.

Znając sytuację rodzinną zmarłego wujka, Pani Monika nie interesowała się sprawami spadkowymi po nim. Według ustawy dzieci, wnuki i prawnuki zmarłego dziedziczą przed dalszymi krewnymi, takimi jak Pani Monika i jej dzieci.

Dwa lata po śmierci wujka Pani Monika odebrała z sądu pismo, z którego wynikało, że zmarły wujek miał dług w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych. Teraz wierzyciel chce wyegzekwować należność i wszczął postępowanie sądowe celem ustalenia spadkobierców swojego dłużnika.

W toku tego postępowania okazało się, że dzieci, wnuki i prawnuki zmarłego odrzuciły spadek, nie informując o tym dalszych krewnych.

Czy wobec tego Pani Monika i jej dzieci nie mogą już odrzucić spadku?

Mogą. Spójrz raz jeszcze na przepis, zwracając szczególną uwagę na to, co pogrubiłam:

Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania.

art. 1015 § 1 kodeksu cywilnego

Pani Monika wraz z informacją o śmierci wujka, nie dowiedziała się o tym, że będzie po nim dziedziczyć. Nie wynika to w sposób oczywisty z przepisów ustawy, skoro żyli inni krewni wujka, dziedziczący po nim przed Panią Moniką. Nikt też nie powiadomił Pani Moniki o tym, że odrzuca spadek po zmarłym, ani o długach spadkowych.

Informację o tym, że może dziedziczyć po wujku, Pani Monika powzięła dopiero wraz z odebraniem pisma z sądu. Termin 6 miesięcy na odrzucenie spadku dla Pani Moniki i jej dzieci liczy się więc od tej daty.

Jak złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku?

Oświadczenie o odrzuceniu spadku możesz złożyć przed notariuszem albo w sądzie rejonowym. Co ważne, oświadczenie możesz złożyć w sądzie, w którego okręgu masz miejsce zamieszkania lub pobytu. Nie musisz więc jeździć do sądu spadku.

Składając oświadczenie o odrzuceniu spadku musisz mieć przy sobie ważny dowód osobisty oraz podać następujące dane:

  • imię i nazwisko spadkodawcy, datę i miejsce jego śmierci oraz miejsce jego ostatniego zamieszkania,
  • tytuł powołania do spadku, innymi słowy: czy dziedziczysz na podstawie ustawy, czy testamentu,
  • treść oświadczenia: w tym wypadku, że spadek odrzucasz w całości.

Sąd bądź notariusz będzie Cię prosił także o wymienienie pozostałych osób należących do kręgu spadkobierców ustawowych oraz wszelkich testamentów, o których wiesz.

Wniosek do sądu o odebranie oświadczenia o odrzuceniu spadku podlega opłacie stałej w wysokości 100 zł. Wynagrodzenie notariusza z tytułu sporządzenia takiego oświadczenia wynosi 50 zł. W przypadku stawki taksy notarialnej jest to kwota netto, do której należy doliczyć podatek vat. Osobne wynagrodzenie notariusz pobiera też za sporządzenie odpisu aktu notarialnego. W obu wypadkach koszty są więc w zasadzie takie same.

Jakie są skutki braku odrzucenia spadku w terminie?

Odrzucić spadek możesz będąc spadkobiercą ustawowym albo testamentowym.

Jeżeli spadku nie odrzucisz, to dziedziczysz z dobrodziejstwem inwentarza. Co to oznacza? Przyjmujesz spadek z ograniczeniem odpowiedzialności za długi spadkowe do wysokości tzw. stanu czynnego spadku wynikającego ze spisu inwentarza (czyli do wartości aktywów, które nabywasz w spadku).

Komentuj!

Przedstawiłam Ci stan prawny i przykłady obrazujące zastosowanie przepisów w praktyce. Podzieliłam się z Tobą doświadczeniami moich Klientów, zachowując oczywiście pełną anonimowość 🙂

Teraz jestem ciekawa Twoich doświadczeń, przemyśleń i wątpliwości. Podziel się nimi w komentarzu. Z pewnością wzbogacą artykuł i okażą się komuś pomocne.


Jeżeli potrzebujesz indywidualnej pomocy prawnej (konsultacji lub poprowadzenia sprawy sądowej), skontaktuj się ze mną: tel.: 509-365-338, e-mail: k.zdun@wp.pl.

bookmark_borderStwierdzenie nabycia spadku, a dział spadku – w jakiej kolejności prowadzić sprawy spadkowe?

„Pani Kasiu, zmarł mój tata. Zostawił testament na mnie. Co mam teraz zrobić? Kiedy mam to zgłosić w urzędzie skarbowym?”

„Czy Nowak może zrzec się dziedziczenia po Kowalskiej? Chodzi o to, żeby nie musiał już brać udziału w sprawie spadkowej. Tak byłoby szybciej i zostanie mniej współwłaścicieli kamienicy do uporządkowania dalszych spraw.”

Bardzo często klienci zadają mi takie i podobne pytania. Za każdym razem cierpliwie tłumaczę kolejność działań, jakie należy podjąć, aby uregulować wszystkie kwestie związane z dziedziczeniem, zarówno ustawowym, jak i testamentowym.

Teraz tę kwestię chcę wyjaśnić także Tobie, abyś mógł swoje działania skierować od razu na właściwe tory, bez czasochłonnego błądzenia. Gotowy? Zaczynamy!

Oświadczenie o przyjęciu albo odrzuceniu spadku

Jest to pierwsza czynność, jaką możesz wykonać po śmierci spadkodawcy.

Na złożenie oświadczenia masz 6 miesięcy od dowiedzenia się o tytule swojego powołania do spadku. Składając oświadczenie w tym terminie masz do wyporu trzy możliwości:

  • możesz spadek przyjąć bez ograniczenia odpowiedzialności za długi spadkowe,
  • możesz spadek przyjąć z ograniczeniem odpowiedzialności za długi spadkowe (z dobrodziejstwem inwentarza),
  • możesz też spadek odrzucić.

Jeżeli oświadczenia nie złożysz, to po upływie tego okresu dziedziczysz spadek z dobrodziejstwem inwentarza.

Stwierdzenie nabycia spadku, akt poświadczenia dziedziczenia

Stwierdzenie nabycia spadku jest sprawą sądową, natomiast akt poświadczenia dziedziczenia sporządza notariusz. Są to dwie różne, ale równoważne drogi do tego samego celu. Celem tym jest natomiast ustalenie:

  • czy dziedziczenie następuje na podstawie ustawy, czy też na podstawie testamentu,
  • kto dziedziczy po spadkodawcy,
  • jaki jest udział każdego ze spadkobierców w całym spadku.

Jeżeli występujesz o stwierdzenie nabycia spadku przed upływem 6 miesięcy od dowiedzenia się o tytule powołania do spadku i nie złożyłeś wcześniej oświadczenia o przyjęciu spadku, będziesz musiał to zrobić teraz. Tym jednak nie musisz się specjalnie martwić, gdyż strażnikiem spełnienia tego wymogu jest obligatoryjnie sąd.

Dział spadku i zniesienie współwłasności

Skoro wiesz już kto i w jakim udziale dziedziczy spadek, możesz spokojnie zająć się kolejnym problem, czyli działem spadku i zniesieniem współwłasności.

Na tym etapie chodzi o dokonanie takich rozporządzeń udziałami w spadku, aby wyeliminować współwłasność. Jak bowiem wspomniałam już wcześniej, w związku z dziedziczeniem kilku osób powstaje sytuacja, w której każda z nich ma swój udział w każdym przedmiocie majątkowym wchodzącym w skład spadku (nieruchomości, samochodzie, pieniądzach, papierach wartościowych, itd.).

Dział spadku i zniesienie współwłasności możesz przeprowadzić na trzy sposoby:

  • w postępowaniu sądowym, bez sporu, przedstawiając zgodny projekt wszystkich spadkobierców – uczestników postępowania odnośnie działu spadku,
  • w postępowaniu sądowym, jeżeli spadkobiercy nie są zgodni co do działu spadku,
  • umową zawartą pomiędzy spadkobiercami, pamiętając, iż forma umowy musi być dostosowania do tego, jakich praw majątkowych dotyczy; jeżeli np. umowa dotyczy udziału w nieruchomości, dla jej ważności koniecznie zachowaj formę aktu notarialnego.

Stwierdzenie nabycia spadku i co dalej?

Po uzyskaniu postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku albo aktu poświadczenia dziedziczenia nie musisz przeprowadzać działu spadku. Jest to czynność, którą możesz wykonać, jeżeli masz w tym jakiś interes.

Niemniej prawomocne rozstrzygnięcie odnośnie powołania do dziedziczenia wiąże się z koniecznością uregulowania innych kwestii prawnych, w szczególności:

  • zgłoszenia nabycia praw majątkowych w urzędzie skarbowym,
  • zgłoszenia zmiany właściciela nieruchomości bądź pojazdu w urzędzie miasta.

Jest to też moment, w którym możesz ujawnić się jako właściciel (współwłaściciel) w księdze wieczystej nieruchomości.

Podsumowanie

Skoro dobrnąłeś do końca tego artykułu, to z pewnością potrafisz już odpowiedzieć na pytania przedstawione na wstępie.

W pierwszej sytuacji Pani powinna najpierw uzyskać stwierdzenie nabycia spadku albo akt poświadczenia dziedziczenia. Dopiero wtedy może i powinna zgłosić nabycie praw majątkowych tytułem dziedziczenia w urzędzie skarbowym.

W drugim wypadku Pan może spadek odrzucić (jeżeli nie minął już termin) albo rozporządzić swoim udziałem po stwierdzeniu nabyciu spadku.

Jeżeli musisz poradzić sobie samodzielnie z przeprowadzeniem sprawy spadkowej (a w zasadzie spraw!) zachęcam Cię do zapisania sobie tego artykułu. Sięgaj po niego, aby odhaczać kolejne punkty na liście zdań do wykonania. Wtedy będziesz zawsze dobrze zorientowany w sytuacji, gotowy do podjęcia adekwatnych działań. Powodzenia!

Napracowałam się, aby przygotować dla Ciebie ten artykuł 🙂 Jeżeli Ci się podobał, zostaw proszę komentarz. Będzie mi bardzo miło 🙂


Na blogu jest wiele wartościowych artykułów, w których dzielę się z Tobą swoją wiedzą i doświadczeniem, bezpłatnie.

Jeżeli potrzebujesz indywidualnej pomocy prawnej (konsultacji lub poprowadzenia sprawy sądowej), skontaktuj się ze mną: tel.: 509-365-338, e-mail: k.zdun@wp.pl.

Zakres udzielanej przeze mnie pomocy prawnej obejmuje także wsparcie przy zgłaszaniu nabycia spadku w urzędzie skarbowym.

bookmark_borderKomu nie należy się zachowek?

Umiera bliska Ci osoba. Pozostawia po sobie testament, w którym ustanawia Cię swoim spadkobiercą. Przeprowadzasz sprawę o stwierdzenie nabycia spadku na podstawie testamentu i drżysz na myśl, że za chwilę niektórzy członkowie rodziny zaczną upominać się o zachowek.

Nie chodzi o to, że nie chcesz się „podzielić”, lecz zwyczajnie nie masz czym. W spadku jest tylko udział w Waszym wspólnym mieszkaniu i samochodzie (Twoim i Twojego zmarłego małżonka). Nie możesz ich więc sprzedać – potrzebujesz utrzymać dach nad głową i mieć czym pojechać na zakupy lub do lekarza.

Czy więc na pewno musisz zapłacić zachowek? Niekoniecznie. Przeczytaj ten artykuł, aby dowiedzieć się komu i kiedy należy się zachowek.

Krótka lista uprawnionych do zachowku

Nie każdy spadkobierca ustawowy jest uprawniony do zachowku. Zachowek należy się wyłącznie:

  • zstępnym (dzieciom, wnukom, prawnukom, itd.) spadkodawcy,
  • małżonkowi spadkodawcy,
  • rodzicom spadkodawcy.

Uprawnionymi do zachowku nie są więc krewni dziedziczący po zmarłym w innych grupach, np. rodzeństwo. O tym, kto może być powołany do spadku w razie braku testamentu dowiesz się czytając wpis: „Dziedziczenie ustawowe: czyli kto po mnie dziedziczy, gdy nie mam dzieci ani wnuków?”.

Jeżeli więc ktoś z rodziny upomina się o zachowek, radzę Ci w pierwszej kolejności sprawdzić, czy rzeczywiście ma do tego prawo.

Prowadząc takie sprawy na przestrzeni lat, nie raz przekonałam się, że dalsza rodzina spadkodawcy uważa się za uprawnionych do zachowku tylko dlatego, że dziedziczyliby, gdyby zmarły nie zostawił testamentu.

Wydziedziczeni

Prawa do zachowku nie mają osoby, które spadkodawca wydziedziczył w swoim testamencie.

W tym miejscu kieruję Twoją uwagę na trzy praktyczne problemy związane ze skutecznością takiego wydziedziczenia.

Spadkodawca może wydziedziczyć uprawnionego do zachowku tylko wtedy, gdy ten:

  • dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci,
  • wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego,
  • uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.

Przyczyna wypowiedzenia powinna wynikać z treści testamentu.

Wydziedziczenie nie będzie skuteczne, jeżeli spadkodawca uprawnionemu do zachowku przebaczył.

Komu nie należy się zachowek – podsumowanie.

Wbrew obiegowej opinii nie każda osoba powołana do dziedziczenia z ustawy ma prawo do zachowku. Zanim przyjmiesz założenie, że musisz rozliczyć się z zachowku, weź pod uwagę następujące okoliczności:

  • krąg uprawnionych do zachowku jest znacznie węższy niż krąg spadkobierców ustawowych – sprawdź komu należy się zachowek,
  • treść testamentu – być może spadkodawca skutecznie kogoś wydziedziczył.

Jeżeli poprawnie przeprowadzisz analizę w obu tych obszarach, uzyskasz odpowiedź na pytanie postawione w tytule w swojej indywidualnej sprawie.

Masz jakieś doświadczenia związane z roszczeniami o zachowek? Podziel się nimi w komentarzu 🙂 Być może to właśnie Twój komentarz okaże się dla kogoś pomocny. Staram się odpisywać na wszystkie komentarze.


Jeżeli potrzebujesz indywidualnej pomocy prawnej (konsultacji lub poprowadzenia sprawy sądowej), skontaktuj się ze mną: tel.: 509-365-338, e-mail: k.zdun@wp.pl.